19 mar 2017

Muzeum na kółkach w Nieborowie i Łowiczu




Jerzy Ficowski Odczytanie Popiołów, wyd. Galeria Browarna 1993, okładka tomu, ilustr. Elżbiety Bogaczewicz-Biernackiej

W dniach 11-13 marca przed Pałacem w Nieborowie i Arkadii, oraz w dn. 15-18 marca 2017 r. na Nowym Rynku w Łowiczu, warszawskie Muzeum Historii Żydów Polskich Polin zainstalowało wędrujący Pawilon, kontynuując swój projekt, polegający na cyklicznym odwiedzaniu małych miejscowości, w przeszłości funkcjonujących jako ośrodki w dużej części zamieszkane przez ludność żydowską. 
Ideą przewodnią wizyty  w Nieborowie, było przypomnienie działalności konspiracyjnej i opiekuńczej Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata, Izabelli Ballali z Radziwiłłów Radziwiłłowej (własne opracowanie tego wątku referował dr Jarosław Durka), a także prezentacja wystawy głównej opracowanej przez zespół pracowników Pałacu. Nie zabrakło też innych wydarzeń, a wśród nich spotkanie z Moniką Sznajderman, autorką książki Fałszerze Pieprzu, które poprowadziła Zosia Biernacka, z MHŻP Polin, oraz czytanie napisanych w Nieborowie wierszy Anny Piwkowskiej, córki wieloletniego kuratora Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Włodzimierza Piwkowskiego. W spotkaniach uczestniczyli oraz obejrzeli ekspozycje przedstawiciele rodziny ostatnich właścicieli dóbr nieborowskich: córka Izabelli Radziwiłłowej Krystyna z Radziwiłłów Milewska z synem, oraz wnuczka Izabelli z rodziną.



 Jerzy Ficowski Odczytanie Popiołów, wyd. Galeria Browarna 1993, ilustr. Elżbiety Bogaczewicz-Biernackiej


Zaraz po tych wydarzeniach, w środę, 15 marca Muzeum na Kółkach odwiedziło Łowicz. Wystawę w pawilonie MHŻP Polin otworzył burmistrz Krzysztof Jan Kaliński, po nim głos zabrał ordynariusz diecezji łowickiej J.E. biskup Andrzej Dziuba, oraz miejscowi partnerzy projektu: dyrektor Łowickiego Ośrodka Kultury Maciej Malangiewicz i dyrektor Muzeum w Łowiczu, Marzena Kozanecka-Zwierz. Całość założeń wizyty Muzeum na Kółkach przedstawił Tomasz Romanowicz z Muzeum w Łowiczu oraz Zosia Biernacka z MHŻP Polin. Niezapomniane wrażenia uczestnikom łowickiej wycieczki śladami łowickich Żydów zapewnił znany przewodnik łowicki i miłośnik historii regionu, Zdzisław Kryściak, który ponad 100-osobowy korowód uczestników przeprowadził z Nowego Rynku, ulicą Zduńską, Browarną, Podrzeczną, przez Błonie, aż do wylotu ul. Łęczyckiej na stary, żydowski cmentarz (1,5 km). 
Wyjątkowość randze łowickiego spotkania Muzeum Polin z Łowiczem nadaje fakt, że wyżej wymienieni są jednocześnie znanymi liderami podtrzymywania lokalnej świadomości społecznej wagi obecności ludności żydowskiej, formującej wielonarodowy charakter Łowicza, ale i mającej swój udział w kształtowaniu społecznego i gospodarczego oblicza miasta. Burmistrz, Krzysztof Jan Kaliński jako historyk, a także ceniony wychowawca młodzieży od lat podejmuje indywidualny wysiłek przywoływania pamięci o Żydach w Łowiczu. Jako samorządowiec doprowadził do realizacji na łowickich Błoniach Pomnika Ofiar obozów pracy w podłowickich Małszycach i Kapitule. Marzena Kozanecka Zwierz zadbała o zorganizowanie i stałą dostępność tematycznej Wystawy o Żydach Łowickich w miejscowym muzeum. Maciej Malangiewicz sprzyja kultywowaniu tej tradycji miasta podejmując kwerendy i inicjatywy wydawnicze oraz udostępniając cenne informacje tematyczne na stronie Łowickiego Ośrodka Kultury.

  Jerzy Ficowski Odczytanie Popiołów, wyd. Galeria Browarna 1993, ilustr. Elżbiety Bogaczewicz-Biernackiej

 2007 Galeria Browarna Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Łowiczu. Wystawa 1939-45 Pamiętamy!


Także i Galeria Browarna notuje swe skromne inicjatywy o podobnym do powyższych charakterze. Już na samym początku swej obecności w Łowiczu, w roku 1993 przypomniała historię diaspory żydowskiej wydaniem tomu wierszy Jerzego Ficowskiego Odczytanie Popiołów. Szczególną okazję do tego stworzyło łowickie spotkanie z autorem poematu, zilustrowanego przez Elżbietę Bogaczewicz-Biernacką. W 1997 r. Browarna wydała monograficzny zeszyt pisma CDN z materiałem o Midraszu znalezionym w miejscu po synagodze w Łowiczu, z fotografiami Leonarda Tetzlaffa z łowickiego getta i kirkutu, z książką wydaną przez łowickich Żydów w Melbeurne, sylwetką Gedalego Shajaka, z przykładami żydowskiej prasy łowickiej etc. 

W 2007 r. Galeria Browarna wraz z łowickim Oddziałem Archiwum Państwowego w Warszawie przygotowała wystawę, w głównej części dotyczącą losów ludności żydowskiej w Łowiczu w latach 1939-45 pt. Pamiętamy! Wystawa, na której pokazano m.in. macewy żydowskie użyte do budowy Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej w Łowiczu (il.), towarzyszyła odsłonięciu Pomnika Ofiar Obozu Pracy w Małszycach i Kapitule. W opracowaniu Galerii Browarna ukazała się wówczas okolicznościowa broszura z fot. większości dostępnych w mieście judaików.